Język rosyjski a język polski: podobieństwa i różnice

Język rosyjski podobnie jak polski należy do grupy języków słowiańskich. Jednak polski jest językiem zachodniosłowiańskim, natomiast rosyjski wschodniosłowiańskim. Potocznie uważa się, że są to języki do siebie bardzo podobne. W polsko-rosyjskim dialogu każdy z rozmówców na pewno wyłapie wiele znajomych słówek. „Po rosyjsku to zawsze się dogadasz” – takie i podobne stanowiska często opierają się na myśleniu, że zbliżone do siebie brzmienie niektórych wyrazów świadczy o podobieństwie wystarczającym do prostej komunikacji międzyludzkiej. Jednak, jak zawsze, nie wszystko jest takie proste.

Gdzie w końcu musi być ten akcent?

Polski język posiada bardzo sztywnie określone reguły dotyczące akcentowania. Akcentuje się przedostatnia sylaba i tyle. Ale akcentem w języku rosyjskim rządzą inne reguły, a dokładniej, ich brak. Nie istnieją ogólne reguły akcentowania, natomiast, żeby być pewnym poprawnie postawionego akcentu, każde słowo trzeba sprawdzać w słowniku. Często nawet rodowici Rosjanie spierają się, na pierwszej czy na ostatniej sylabie musi być akcent w słowach „квартал” (kwartał) czy „звонит” (dzwoni). Jednak w wielu przypadkach umiejscowienie akcentu wpływa na znaczenie słowa, na przykład „уже” [uże] z akcentem na „u” oznacza „bardziej wąski”, a z akcentem na „e” – „już”. „Стоящий” [stojasij] z akcentem na pierwszej sylabie – to „wartościowy”, z akcentem na drugiej –  „stojący”.

To ciągłe „akanie”

Charakterystyczną cechą języka rosyjskiego jest tzw. „akanie”, czyli wymawianie litery „o” jako „a”. Dzieje się tak jednak nie w każdym przypadku, ponieważ czasem można dosłyszeć pełnowartościowe „o”. Może to stwarzać pewne problemy przy czytaniu oraz przy pisaniu ze słuchu. Jednak w odróżnieniu od wolnego od reguł akcentu ten problem przestaje być problemem, jeśli poznać podstawową zasadę: „o” czyta się jako „o” kiedy jest akcentowane w słowie. Natomiast pozostałe, nieakcentowane „o” są wymawiane jako „a”. Średnio pocieszająca reguła, bo aby poprawnie przeczytać „o” czy „a” trzeba wiedzieć, gdzie jest akcent, który (patrz poprzedni akapit) może być na dowolnym miejscu. Tak na przykład słowo „молоко” (mleko) z akcentem na trzeciej sylabie czyta się jako „malako”, a „собака” (pies) z akcentem na drugiej – jako „sabaka”.

Podobieństwa w gramatyce…

W języku polskim istnieje siedem przypadków. W języku rosyjskim jest ich sześć, są one identyczne do polskich z wyjątkiem wołacza. Bliskość tych języków podkreśla ten fakt, iż pozostałości po wołaczu są obecne w języku rosyjskim, np. Боже! [Boże!] od Bóg. Podobne reguły deklinacji przyczyniają się do tego, iż łatwiej jest nauczyć się poprawnie odmieniać rzeczowniki w języku rosyjskim. Jeśli zauważyć, że na przykład „ze mną” tłumaczy się jako „со мной”, a „wiosną” – jako „весной”czyli „-ą” zamienia się na „-ой” to odmiana kolejnych słów przez dany przypadek nie wydaje się zbyt trudna. Żeby nauka nie wydawała się zbyt łatwą, warto pamiętać o tym, że niektóre słowa mają inny rodzaj w języku rosyjskim, nawet jeśli brzmią bardzo podobnie. Dla przykładu, „problem” męskiego rodzaju po rosyjsku brzmi jako „проблема” [problema] rodzaju żeńskiego.

…oraz „fałszywi przyjaciele” w tłumaczeniach

Duże podobieństwo tych języków może stworzyć duże problemy z porozumieniem, niż gdyby uczyło się całkiem innego języka. Takie sytuacje mogą zaistnieć przy wykorzystaniu słów brzmiących identycznie, lecz mających całkiem inne znaczenie. Wtedy polskie słowo „krawat” okazuje się „łóżkiem” (кровать — [krawat’]), „stół” zamienia się na „krzesło” (стул — [stul]), a polskie „krzesło” brzmi podobnie do wyrazu oznaczającego „fotel” po rosyjsku (кресло — [kreslo]).

Podobieństwo polskiego i rosyjskiego języka może być postrzegane jako spore ułatwienie nauki tego drugiego. Natomiast spostrzeżenie różnic i włożenie większego wysiłku do tych trudniejszych zagadnień  językowych spowoduje z pewnością ciekawą i pełną odkryć pracę nad osiągnięciem coraz to lepszych wyników.

Wnikliwe spojrzenie na reguły rządzące innym, lecz na tyle podobnym językiem, przyczyni się niewątpliwie do głębszego zrozumienia języka ojczystego, jego historii oraz  kierunków rozwoju.