W tym artykule dowiesz się:
Klasyfikacja języka norweskiego
Język norweski jest językiem germańskim, ma swoje korzenie historyczne w języku staronordyckim, który używany był od czasów średniowiecznych w krajach skandynawskich przez Wikingów. Język staronordycki jest również bezpośrednim przodkiem nowoczesnego duńskiego i szwedzkiego, wywarł również znaczący wpływ na język staroangielski , z którego utworzył się angielski. We Francji, niektóre elementy słownictwa staronordyckiego zostały przyswojone do języka staronomandzkiego.Obecna wersja języka norweskiego występuje w dwóch konkurencyjnych standardach w piśmie:
- Bokmål (dosłownie « język książek» wymowa « 'bouk-mol »), wywodzący się z riksmål (dosłownie « język królestwa » wymowa« 'riks-mol ») tj. duńsko-norweski, który powstał podczas długiego okresu dominacji duńskiej; bokmål znany jest także jako nazwa języka norweskiego wschodniego.
- Nynorsk (lub «nowonorweski» wymowa « 'nu-norsk’ »), następca landsmål (dosłownie «język wiejski» lub «język krajowy » wymowa « 'lannds-mol »), od którego pochodzi nowoczesny, nieoficjalny wariant opisowy, „czystszy”, ale radykalny høgnorsk (wymowa « 'heug-norsk ») zbliżony do staronordyckiego (w przeciwieństwie do pierwszej reformy z 1917 roku) ; nynorsk jest znany także jako nazwa języka norweskiego zachodniego.
Historia dwóch standardów w piśmie języka norweskiego
W roku 1840, wielu pisarzy zaczęło norwegizować język duński wprowadzając do niego słowa opisujące pejzaże i kulturę norweską. Ortografia i gramatyka były stopniowo modyfikowane.W tym samym czasie, ruch nacjonalistyczny walczył o rozwój nowej formy pisanej języka norweskiego. Ivar Aasen, lingwista – samouk rozpoczął w wieku 22 lat prace nad stworzeniem nowego języka norweskiego do czego przyczyniły się liczne podróże po całym świecie, gdzie porównywał dialekty różnych regionów, a także nauka języka islandzkiego, języka, który uchronił się od wpływów zewnętrznych, których doświadczył norweski. Owoc swych prac, wydany w kilku tomach od 1848 do 1873 roku, nazwał landsmål (dosłownie język krajowy).
Norwegia została oddzielona od Danii w 1815 roku, aby utworzyć unię ze Szwecją, która trwała aż do 1905 roku. Jednakże, tylko znorwegizowany duński został przyjęty przez norweski parlament jako język oficjalny pod nazwą riksmål (język królestwa) w 1899 roku.
Po okresie niepohamowanego, patriotycznego romantyzmu, niektórzy chcieli narzucić powrót do źródeł, to znaczy do « pierwotnego », wiejskiego norweskiego, ale wiele instytucji nie było w stanie podążać za tym ruchem, ze względu na to, że wszystkie ich archiwa prowadzone były po duńsku (co wyjaśnia dzisiejsze współistnienie dwóch języków norweskich). Po rozwiązaniu unii ze Szwecją, obydwa języki nadal się rozwijały. W XX wieku szereg reform ortograficznych zbliżył te języki, znacznie ułatwiając posługiwanie się formami nynorsk w bokmål i odwrotnie.
W 1929 roku riksmål został oficjalnie przemianowany na bokmål (język książek), a nazwa landsmål została zastąpiona przez nynorsk (nowonorweki) – stare nazwy duńsko-norweskie norweskie zostały porzucone w mowie, ponieważ oznaczenia duńskie były (i są nadal) mało popularne wśród użytkowników bokmål (riksmål). Dostosowanie to oznaczało oficjalne uznanie dwóch języków oficjalnych.
Bokmål i riskmål upodobnione zostały podczas kolejnych reform w 1917, 1938 i 1959 roku, jako następstwo polityki prowadzącej do połączenia nynorsk z bokmål w jeden język, hipotetycznie nazwany samnorsk (powszechny norweski). W 1946 roku, sondaż wykazał, że polityka ta w danym czasie popierana była przez 79 % Norwegów.
Przeciwnicy polityki oficjalnej zorganizowali masowy protest przeciwko językowi samnorsk w latach 50. XX wieku, walcząc szczególnie o posługiwanie się formami radykalnymi w tekście podręczników pisanych w bokmål. Polityka samnorsk miała jednak mały wpływ po 1960 roku i została oficjalnie porzucona w 2002 roku.
Jeśli w 1917 roku udałoby się połączyć dialekty wspólną ortografią w jednej z dwóch grup językowych, ale pozostawiając lokalne odmiany, najnowsze reformy bokmål z 1981 i 2003 roku (która weszła w życie w 2005 roku) pozwoliłyby na ujednolicenie istniejących różnic z riksmål (obecnie różnice są porównywalne do tych pomiędzy angielskim brytyjskim i angielskim amerykańskim).
Użytkownicy obu języków pisanych oparli się próbom zatarcia różnic w ogólnym języku pisanym i ich wymowie. Z biegiem lat, normy bokmål coraz bardziej przyswajały stare formy riksmål. Tym samym, niektórzy preferowali bardziej tradycyjne spojrzenie na pisownię nynorsk – høgnorsk (czysty norweski).
Obecna sytuacja dwóch standardów w piśmie
Obecnie, nynorsk jest bardziej rozpowszechniony w wiejskich regionach na południowym zachodzie, na zachodzie i w górach wschodniej Norwegii, podczas gdy bokmål jest używany na wschodzie i północy kraju oraz w prawie wszystkich obszarach miejskich.Dzisiaj, w szkołach uczniowie uczą się obowiązkowo obu języków i muszą być w stanie odczytywać i tworzyć dokumenty w każdym z nich, począwszy od szkoły średniej i wyższej. Blisko 85,3 % norweskich uczniów swoje podstawowe wykształcenie zdobywa w bokmål, zaś 14,5 % w nynorsk. Na 433 gminy norweskie, 161 zadeklarowało chęć porozumiewania się z władzami centralnymi w bokmål, 116 (co stanowi 12 % populacji) w nynorsk, 156 gmin pozostało neutralnych. Spośród 4 549 publikacji (wydanych w 2000 roku), 92 % napisanych zostało w bokmål lub riksmål, a 8 % w nynorsk. Główne dzienniki krajowe (Aftenposten, Dagbladet et VG) publikowane są w bokmål. Kilka dzienników regionalnych (w tym Bergens Tidende i Stavanger Aftenblad) i liczne gazety lokalne publikowane są w obu językach.
Lokalne dialekty używane są w piśmie tu i tam, i jeśli w Oslo droga mleczna jest oznaczona jest jako melkeveien (bokmål), to w Tromsø przeczytamy „melkevegen” ( nynorsk), zaś w regionie Oppland, w kierunku Lillehammer, znajdziemy „mjølkevegen” (dialekt lokalny)…
Niemniej jednak, ciągle utrzymują się silne różnice między tymi dwoma językami, często wybuchają także dyskusje pomiędzy zwolennikami nynorsk i zwolennikami bokmål. Pierwsi utrzymują, że nynorsk, bardziej « szwedzki », jest bardziej zbliżony do norweskiego „mówionego”, drudzy wysuwają argument, że obcokrajowcom łatwiej jest nauczyć się bokmål. Spór jest jednak daleki od rozstrzygnięcia.
Istnienie dużych różnic w dialekcie jest ogólnie przyjęte i powszechne do tego stopnia, że zliczenie ich jest prawie niemożliwe. Różnice gramatyczne, syntaktyczne, leksykalne i fonetyczne zachodzą na poziomie podziałów administracyjnych, tak bardzo, że w niektórych przypadkach są wzajemnie niezrozumiale dla nieświadomych użytkowników języka. Dialekty te mają tendencję do regionalizacji poprzez wzajemne wzbogacanie się, ale obecnie można również zauważyć zainteresowanie ich ochroną.