Norma PN-EN 15038 – tłumaczenia z certyfikatem jakości

Certyfikat jakości – norma PN-EN 15038 opracowana dla biur tłumaczeń koncentrująca się na procesie świadczenia usług tłumaczeniowych

Norma PN-EN 15038 „Usługi tłumaczeniowe – Wymagania dotyczące świadczenia usług” to pierwsza ogólnoeuropejska norma, która reguluje jakość usług tłumaczeniowych. PN-EN 15038 przyjął Europejski Komitet Normalizacyjny (CEN) w roku 2006. Normę wdrożyło 29 państw należących do UE, do których należy także Polska (krajowa wersja została opracowana wspólnie z Polskim Stowarzyszeniem Biur Tłumaczeń).

Norma traktowana jest przez instytucje publiczne jako ważnego kryterium podczas przetargów na kompleksową obsługę tłumaczeniową. Punktem docelowym normy jest normalizacja tłumaczenia jako usługi oraz podwyższenie jej jakości dzięki stworzeniu „zbioru procedur i wymagań odpowiadających potrzebom rynku”, który odnosi się do szeroko rozumianych usług tłumaczeniowych (PN-EN 15036, 2006: 4).

Kontrola i weryfikacja tłumaczeń

Procedury i wymagania obejmują m.in. takie tematy jak zasoby ludzkie i techniczne, administracja projektami, umowy z dostarczycielami usług tłumaczeniowych, zarządzanie relacjami z klientelą itd. PN-EN 15038 obejmuje całościowe ujęcie w sprawie jakości, a przy tym skupia się na kompleksowej usłudze tłumaczeniowej, a nie na przekładzie jako rezultacie produkcji. Dlatego też powstały definicje elementarnych mechanizmów gwarantujących jakość usługi na każdym jej etapie. Na przykład proces tłumaczenia, przed którym należy wykonać obróbkę wstępną, analizę tekstu źródłowego oraz w razie potrzeby prace terminologiczne, można podzielić na cztery obligatoryjne etapy: tłumaczenie, sprawdzenie (ang. checking), weryfikacja (ang. revision) i kontrola końcowa (ang. final verification) oraz na dwa etapy fakultatywne, które są brane pod uwagę podczas spisu wymagań usługi tylko na życzenie klienta, czyli redakcja (ang. review) i korekta (ang. proofreading).

Przekład obejmuje „przełożenie informacji z języka źródłowego na język docelowy” (PN-EN 15038, 2006: 6), które powinno odbyć się tak jak to określa specyfikacja oraz zasady systemu języka, na który tekst jest przekładany. Ważne jest właściwe i konsekwentne używanie terminologii specjalistycznej, a także tworzenie tekstu poprawnego pod względem gramatycznym, leksykalnym i stylistycznym z uwzględnieniem wymiaru kulturowego, pochodzenia adresatów, przeznaczenia przekładu, a także odpowiedniego formatowania tłumaczenia. W dalszej części do zadań translatora należy weryfikacja napisanego tłumaczenia pod względem dokładności i zgodności ze specyfikacją. Następna część, czyli sprawdzenie tłumaczenia, jest zadaniem innego translatora, który poprzez zestawienie tekstu źródłowego z przekładem „analizuje tłumaczenie pod względem spełnienia zamierzonego celu”, a także pod względem zgodności terminologicznej, rejestru i stylu (ibidem).

Podsumowując, do wykonania przekładu zgodnego z normą PN-EN 15038 powinny być zatrudnione co najmniej dwie osoby, czyli tłumacz i weryfikator. Następne dwa etapy translacji, redakcja i korekta, są przeprowadzane na specjalne życzenie zleceniodawcy.

Redakcja należy do zadań specjalistów dziedzinowych, którzy nie porównują tekstu z oryginałem „w celu oceny, czy dane tłumaczenie spełnia przypisany mu cel” (ibidem). Korekta zaś jest finalną kontrolą tłumaczenia, zanim zostanie ono opublikowane. Zwieńczeniem procesu tłumaczenia jest kontrola nomen omen końcowa, podczas której zleceniodawca usługi tłumaczeniowej dokonuje oceny, czy jest ona adekwatna do specyfikacji.

Największym walorem normy PN-EN 15038 jest uprawomocnienie weryfikacji, uznanie jej za nieodłączny czynnik, który zapewnia jakość przekładu. Obligatoryjna weryfikacja tekstu przez drugiego translatora, nazywana też zasadą dwóch par oczu, umożliwia bardziej bezstronną ocenę jakości ostatecznego przekładu. Warto pamiętać, że PN-EN 15038 zapewnia całościową procedurę odnoszącą się do jakości przekładu na wszystkich jego etapach. O tym, jaka jest jakość stwierdza nie tylko weryfikacja, ale też każde działanie, jakie jest związane z procesem przekładu, czyli m.in. rekrutacja, szkolenia translatorów oraz ich zasoby techniczne. PN-EN 15038 upraszcza dostawcom usług tłumaczeniowych rozpoczęcie stosowania rozwiązań i procedur, które mają na celu zagwarantowanie przekładom właściwej jakości, a klientom ułatwia identyfikację tychże dostawców. Zgodnie z wspomnianym wcześniej fragmentem tekstu, warto przypomnieć, że norma koncentruje się głównie na procesie świadczenia usługi, a nie na produkcie finalnym. PN-EN 15038 odwołuje się do całej branży tłumaczeń specjalistycznych, dlatego też została ona ujęta z pewnym stopniem ogólności, a co za tym idzie, względnie mało jest w niej opisów kryteriów jakości samego przekładu.