Tłumaczenia prawnicze i sądownicze – język niemiecki

Ustawy, czyli problemy z tłumaczeniami nazw aktów prawnych z języka niemieckiego

Język prawniczy, w każdym kraju, cechuje się specyficznymi wyznacznikami. Jego tłumaczenie niejednokrotnie przysparza problemów nawet najlepszym specjalistom. Wymaga od nich nie tylko dobrej znajomości języka obcego, ale też wiedzy prawniczej, zarówno kraju, z którego pochodzi oryginalny tekst, jak i tego, którego dotyczy przekład.

Ze względu na jego specyfikę, wyodrębniono nawet naukę, która zajmuje się wyłącznie językami prawa. Jest to juryslingwistyka. Skupia się ona na analizie wiedzy i metodologii językoznawstwa z naukami prawnymi. Bada ten rodzaj języka nie tylko w zależności do języka naturalnego, ale również do innych języków prawniczych. Ma to bardzo duże znaczenie dla prawników oraz tłumaczy. Celem prowadzonych badań jest przede wszystkim poprawa jakości języka prawa.

Czy rzeczywiście takie analizy są potrzebne? Odpowiedzią może być historia słynnego Traktatu Waitangi. 6 lutego 1840 roku podpisali go przedstawiciele Korony Brytyjskiej z wodzami maoryskimi. Ze względu na błędne tłumaczenia dokumentu przez ponad 30 lat toczono tzw. maoryskie wojny. Cóż, ten przykład pokazuje, że niedokładny przekład może znacząco wpłynąć nawet na bieg historii.

Każdy język tworzy własny system prawny ze ściśle określonym językiem prawnym i prawniczym. Ma to na celu zminimalizowanie błędów w interpretacji ustaw lub po prostu w ich nadinterpretacji. Jednak sztywne reguły, jakie narzuca tłumaczom język prawniczy, mogą powodować bardzo wiele problemów z poprawnym przekładem. Przyjrzyjmy się, jak różnie budowane są nazwy samych tylko ustaw w języku polskim i niemieckim. Już tylko to pozwala unaocznić, z jakimi specyficznymi problemami musi się zmierzyć tłumacz na samym wstępie – czyli tytule ustawy – nie mówiąc już o przekładzie samej treści ustawy.

Nazwy polskich ustaw

Sposób tworzenia nazw ustaw w Polsce regulowany jest Rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 roku. Zgodnie z nim tytuł polskiego aktu normatywnego musi składać się z:

• informacji o rodzaju aktu prawnego (ustawa, rozporządzenie),
• daty ustanowienia aktu,
• określenia normowanej w akcie materii (o spółdzielniach socjalnych itp.).

Zgodnie z powyższym poprawnie nazwana ustaw powinna wyglądać w następujący sposób:

Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości

Oczywiście, istnieje wiele odstęp od powyższej zasady. Wówczas nazwa ustawy zostaje odpowiednio zmodyfikowana, tak by jak najbardziej oddać to, czego dotyczy. Na przykład zmiana jakiejś ustawy wymaga zaznaczenia nie tylko tego, czego dotyczy, ale również tego, że wprowadzono do niej zmianę. W tym wypadku zwykle nazewnictwo kształtuje się w następujący sposób:

Ustawa z dnia 6 maja 2005 r. o zmianie ustawy o rybołóstwie

Język prawniczy dopuszcza również inne wersje, jednak powyższy zapis jest najbardziej popularny i uznany za poprawny. Dlaczego tłumacze mają więc problem z przekładem tego typu nazw? Na początek przyjrzyjmy się jeszcze, jak powstają nazwy ustaw niemieckich.

Nazwy niemieckich ustaw

W przypadku języka niemieckiego nie istnieją żadne dokumenty normujące sposoby nazewnictwa ustaw. Zazwyczaj nie stosuje się dat ustanowienia aktu prawnego, za to często w dziennikach ustaw obok nazw pełnych pojawia się skrócona nazwa aktu prawnego oraz jego oficjalny skrót. Pośród wielu różnych sposobów tworzenia nazw najbardziej popularne są:

• złożenia:

Apothekengesetz (ApG)

• frazy w postaci grup wielowyrazowych:

Gesetz gegen den unlauteren Wettbewerb (UWG)

• skróty i skrótowce:

ApG, UWG

Ponieważ niemieckie nazewnictwo ustaw nie jest obwarowane szczegółowymi wytycznymi, istnieje wiele odstępstw od powyższych przykładów. Jednak nawet w tym przypadku dowolność w tłumaczeniu nie jest mile widziana.

Przekład nazw ustaw w języku polskim i niemieckim

Na temat skompilowanych technik tłumaczenia nazw aktów prawnych powstało bardzo wiele prac naukowych. Nam zależy wyłącznie na przybliżeniu problemu, dlatego w celu szczegółowej analizy należy zawsze sięgać do fachowej literatury lub powierzyć potrzebny do przetłumaczenia tekst odpowiednio wykwalifikowanemu tłumaczowi języka prawniczego. Taki specjalista doskonale wie czy w danym przypadku zastosować wyłącznie kalkę, czy też musi zmierzyć się z bardziej zaawansowanym sposobem tłumaczenia. W przypadku prostych nazw kalka struktury formalnej frazy może wystarczyć.

Gesetz über die politischen Parteien – Ustawa o partiach politycznych

Ustawa z dn. 29 września 1994 r. o rachunkowości – Gesetz über die Rechnungslegung vom 29. September 1994

W powyższym przykładzie tłumaczenie jest dość proste. Jednak często dochodzi do zamiany kategorii gramatycznej, nie tylko jednego wyrazu, ale również całej grupy nominalnej, np:

Waffengesetz – Ustawa o broni

Ustawa z dn. 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – Einkommen(s)steuergesetz vom 26. Juli 1991

 Tłumaczom nieobce są również przeróżne modyfikacje, rozszerzenia czy też redukcje. To wszystko powoduje, że teoretycznie prosta nazwa powoduje wiele problemów. Złe nazewnictwo może wprowadzić wiele nieścisłości, na które język prawniczy nie może sobie pozwolić. A poprawna nazwa ustawy to dopiero wierzchołek góry lodowej., po którym tłumacz musi zmierzyć się z całą treścią aktu prawnego, będącego niemałym wyzwaniem. Dlatego, jeśli chcecie mieć pewność, co do jakości waszego tłumaczenia prawniczego w kombinacjach z językiem niemieckim – powierzcie jego realizację właśnie Nam.