O związkach frazeologicznych, czyli tło kulturowe w tłumaczeniach

Związki frazeologiczne

Związki frazeologiczne, inaczej idiomy, to ustalone konstrukcje językowe, minimum dwuwyrazowe. Ich znaczenia nie da się wyprowadzić ani ze znaczeń poszczególnych wyrazów wchodzących w jego skład, ani z obowiązujących reguł ich łączenia. Idiomów nie można odczytywać dosłownie, np. drzeć koty w języku polskim oznacza kłócić się z kimś, żyć z kimś w niezgodzie. Znaczenie nie wynika zarówno ze słowa koty, jak i drzeć. Wyrażenie to – jako związek frazeologiczny – jest niepodzielne znaczeniowo i składniowo.

Związki frazeologiczne a tło kulturowe

Każde społeczeństwo, każdy język, a nawet każda grupa etniczna posiada swoje własne tło kulturowe. Jest to swoisty kod, który pozwala na zrozumienie nie tylko panujących zwyczajów i norm, ale również języka. Kontekst kulturowy jest nieodzownym elementem każdego tekstu.
Tło kulturowe ważne jest zwłaszcza w przypadku tłumaczenia związków frazeologicznych. Ich znaczenie często wywodzi się właśnie z danej kultury, która na określonym terenie kształtowała się przez tysiące lat. Idiomy mogą być charakterystyczne tylko dla danego obszaru, np. nie od razu Kraków zbudowano, jest zrozumiałe przede wszystkim dla Polaków, a Paris ne sʼest pas fait en un jour dla Francuzów. Natomiast pięta Achillesowa jest już dużo szerszym znaczeniowo związkiem frazeologicznym i dotyczy całej kultury, której korzenie sięgają starożytnej Grecji.

Dlaczego tak trudno tłumaczyć idiomy?

Podczas tłumaczenia tekstów obcojęzycznych, związków frazeologicznych nigdy nie można odczytywać dosłownie. W ich przypadku tłumacz ma utrudnione zadanie w dwojaki sposób:

• po pierwsze musi zorientować się, że dana konstrukcja językowa w oryginalnym tekście to idiom,
• a po drugie powinien odnaleźć związek frazeologiczny, który dokładnie odda znaczenie tłumaczonego idiomu w języku docelowym, na który tekst jest tłumaczony.

Wymaga to od tłumacza dużej wiedzy kulturowej zarówno języka, z którego dokonuje tłumaczenia, jak i języka na jaki tłumaczy. Dodatkowo tłumacz musi wykazywać się wiedzą aktualną, ponieważ każdy język – oprócz wymarłych – jest tworem żywym, który się rozwija, zapożycza i przekształca. Czy angielskie Rome wasnʼt built in a day powinno być przetłumaczone wyłącznie na Nie od razu Kraków zbudowano? Niekoniecznie, ponieważ nasz wspólny kontekst kulturowy, a także wzmożony wpływ języka angielskiego na polski, pozwala tłumaczyć to przysłowie na Nie od razu Rzym zbudowano. Zanim siądziemy do tłumaczenia warto znać nie tylko dany język, ale też kulturę z której wyrasta, a także aktualny jego rozwój.

Dlatego właśnie związki frazeologiczne należy tłumaczyć bardzo skrupulatnie i w razie wątpliwości poświęcić im trochę czasu, bo przecież nie od razu Rzym…, Kraków, albo Paryż zbudowano?

Usługi w zakresie redakcji, korekty i adiustacji tłumaczeń